Hội thảo trá hình - biểu hiện cần sớm ngăn chặn
Chưa
có con số thống kê đầy đủ, nhưng chắc chắn hằng năm ở nước ta đều đặn tổ chức
hàng nghìn cuộc hội thảo diễn ra ở các cấp, các ngành, địa phương...
Không thể phủ nhận tính thiết thực, hiệu quả và giá
trị khoa học của những hội thảo trong công cuộc hiến kế, cải tổ, xây dựng,
đổi mới đất nước; thế nhưng xoay quanh câu chuyện công tác tổ chức hội
thảo thì vẫn còn đó nhiều vấn đề đáng bàn và đáng buồn.
Đâu phải dịp tung hô
Tại một hội thảo của ngành, chủ đề được xác định
khá thiết thực, có ý nghĩa cả về phương diện lý luận và thực tiễn. Thế nhưng,
sau phần đề dẫn, các ý kiến tham luận khiến những người chứng kiến, thậm chí
những người trong cuộc không khỏi rầu lòng, lo nghĩ.
Tham luận đầu tiên bày tỏ sự nhất trí hoàn toàn với
báo cáo đề dẫn, rồi dành toàn bộ thời gian trình bày về kết quả công tác
mà cơ quan mình đạt được; cũng không chia sẻ kinh nghiệm, cách làm, cũng
không đề cập đến những khó khăn, vướng mắc. Đáng ghi nhận duy nhất của ý kiến
này là nêu lên một vài kiến nghị, nhưng nghe ra đề xuất đã quá cũ kỹ, mang nặng
tính phiên phiến mà ai cũng đã từng được nghe qua. Một số người chứng kiến hội
thảo tỏ ra ái ngại: Hội thảo chứ có phải hội nghị báo công đâu mà phát biểu
“sặc mùi” báo cáo thành tích như vậy?
Càng thất vọng khi lần lượt các ý kiến tiếp theo có nội dung na
ná như vậy. Kiểu là cơ quan mình, địa phương mình đã rất cố gắng quán triệt,
triển khai, rồi khẳng định: Kết quả đạt được là nhờ sự nỗ lực lãnh đạo, điều
hành của cấp ủy, chính quyền; nhất là có sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt, đúng
đắn của cấp trên...
Có rất ít ý kiến mổ xẻ vấn đề trọng
tâm của hội thảo, nói thẳng về những vấn đề đặt ra, chia sẻ những băn khoăn,
trăn trở, đề xuất kiến nghị. May thay, có một ý kiến thẳng thắn nói rõ: Hội
thảo hoàn toàn khác với hội nghị báo cáo thành tích. Nếu tất cả đại biểu
chỉ tập trung nói về kết quả của cơ quan, địa phương mình thì chủ đề, nội
dung hội thảo đưa ra sẽ không tìm được lời giải, sẽ không có căn
cứ khoa học để tổ chức thực hiện trên thực tế. Nếu như vậy thì ý
nghĩa, mục đích của hội thảo không thể đạt yêu cầu và hội thảo không còn
đúng nghĩa nữa.
Chính vì hội thảo bị biến tướng,
trá hình như thế nên mới xảy ra tình trạng đại biểu, khách mời đến dự khai mạc,
tham luận báo cáo xong thành tích của cơ quan, địa phương mình là “cáo bận rút
về”. Có trường hợp thản nhiên ngủ gật hoặc sử dụng điện thoại... chờ đến “phần
hội” sau hội thảo.
Điều đó phần nào cho thấy những vấn
đề được nêu ra tại các hội thảo không nhận được sự quan tâm, hoặc có quan tâm
nhưng không tâm huyết, thiếu trách nhiệm. Chính vì thế mà không ít tham luận
khoa học có nội dung “báo cáo thành tích” của các đại biểu bị “xếp xó”, “cất
tủ” sau khi hội thảo tuyên bố kết thúc.
Hội thảo phải là cuộc gặp gỡ của những người có cùng mối quan
tâm về một vấn đề khoa học hoặc thực tiễn cấp thiết, cần thiết để cùng nhau
tranh luận đi đến chân lý của tri thức. Các cuộc hội thảo cần tập trung thảo
luận về các vấn đề mang tính khoa học, lý luận và thực tiễn đang xảy ra.
Mục đích hội thảo là làm sáng tỏ
các cơ sở lý luận, thực tiễn của vấn đề. Có thể nói, đây là hình thức mang đậm
tính chất chuyên đề, nhằm mang lại hiệu quả tốt trong công tác nghiên cứu khoa
học hoặc quản lý, điều hành xã hội. Nói cách khác, hội thảo phải thu hoạch được
giá trị khoa học và thực tiễn về một vấn đề thiết yếu cần quan tâm, chứ không
phải một dịp tung hô, bày tỏ lòng biết ơn với cấp trên hay đi kể lể công trạng
của tổ chức, cơ quan, địa phương mình.
Cái
cớ để giải ngân, giải trí?
Vì hội thảo có vai trò, vị trí hết
sức quan trọng như vậy nên ở tầm vi mô hay vĩ mô, các cơ quan, đơn vị, địa
phương đều tổ chức nhiều cuộc hội thảo lớn, nhỏ khác nhau là cần thiết. Thế
nhưng thực tế cho thấy, số lượng hội thảo càng tăng thì chất lượng hội thảo lại
bị “giảm xuống”-ấy mới là điều đáng bàn và đáng buồn.
Thẳng thắn mà nói, nhiều hội thảo
bảo đảm rất tốt phần nghi lễ, thể hiện sự trang trọng, nghiêm cách, có số
lượng đại biểu tham dự khá đông đảo, hiện thực “phần hội” thì rất trịnh trọng,
nhưng “phần thảo” gần như chưa được quan tâm đúng mức. Thành thử, “hội” nhiều
nhưng “thảo” ít nên mục đích cao nhất của hội thảo vô hình trung bị “biến
tướng”, sai lệch nghiêm trọng.
Thật đáng lên án nếu như có hội
thảo nào đó được tổ chức là để... “giải ngân” vì trong kế hoạch hằng năm của
các cơ quan, đơn vị thường có nguồn chi cho các... hội thảo. Thế nên mới có
những hội thảo kéo dài 2-3 ngày một cách không đáng.
Thậm chí, rất dễ “điểm mặt” các cuộc hội thảo của ngành này, địa
phương nọ lại “kéo nhau” đến một địa điểm du lịch nổi tiếng để tổ chức rầm rộ, rình rang. Ở
đó, dù hội thảo chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng các đại biểu được triệu
tập từ rất sớm, được tham gia các hoạt động “bên lề”; được tiệc tùng liên hoan,
nghỉ khách sạn và “thụ hưởng” các chế độ chẳng khác gì một dịp đi du lịch.
Lại có một thực tế nữa là cùng với
họp hành, “công việc” hội thảo đang chiếm một thời lượng không ít của nhiều cán
bộ, công chức. Thế nên mới có thông tin báo chí nêu về một vị lãnh đạo cấp
thành phố mỗi năm nhận được 700 giấy mời đi họp, đi hội thảo ở cấp Trung ương
và địa phương.
Đã có những thống kê cho thấy, trên
cả nước, mỗi tuần có vài trăm cuộc hội thảo. Ngoài việc đi hội thảo theo kế
hoạch, theo nhiệm vụ được phân công, một điều rõ ràng là không ít cán bộ tham
dự vì xem đây là một dịp xả stress, được nghỉ dưỡng, hoặc được tri ân, được
nhận tiêu chuẩn “phong bao, phong bì”.
Vậy là, dù mang danh hội thảo, tổ
chức rất tốn công, tốn sức nhưng kết quả và ý nghĩa mang lại thì hết sức khiêm
tốn. Thực tế này phải chăng đang là một biểu hiện hết sức đáng quan ngại, gây
thất thoát tài sản công, lãng phí trí tuệ, sức người, sức của của tổ chức và
nhân dân.
Thực chất, cái đích cao nhất của
hội thảo là đi đến tận cùng các vấn đề tri thức khoa học, tìm ra giải pháp để
giải quyết vấn đề mà thực tiễn đang cần, lòng dân đang mong. Vì vậy, bất di bất
dịch, hội thảo phải tập trung vào phần “thảo”, chứ không chỉ chăm chăm vào phần
“hội” như không ít cơ quan chủ trì và những người làm công tác tổ chức phải lo
lắng, trăn trở. Trong khi không ít địa phương, cơ quan, đơn vị đang khó khăn,
chậm trễ trong giải ngân nguồn vốn đầu tư công, thì tổ chức hội thảo lại đang
trở thành một kênh lãng phí, gây bức xúc trong dư luận xã hội và chính những người
trong cuộc.
Để khắc phục tình trạng này, rất
cần những chuẩn mực về quy trình, quy định cấp phép cho các hội thảo; không nên
để hội thảo diễn ra tràn lan, hình thức, tốn kém như thời gian qua. Trong đó,
những người đứng đầu, những người làm công tác tổ chức cần thay đổi tư duy, đặt
ra yêu cầu cao trong công tác chuẩn bị và vận hành hội thảo.
Để hội
thảo không bị biến tướng, trá hình
Rõ ràng, giá trị của hội thảo là
rất lớn. Đó là dịp để các nhà khoa học, đại biểu góp tiếng nói, ý kiến cá nhân
để luận bàn, tranh thảo, thống nhất tư duy và hành động; phát huy trí tuệ làm
sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến chủ đề. Để hội thảo đạt
thực chất, việc trước hết và quan trọng hàng đầu hiện nay là những người tổ
chức phải biết cách lựa chọn chủ đề cho thật đúng và trúng. Hội thảo sẽ nói về
chủ đề gì? Mục đích nhằm hướng tới cái gì? Từ xác định rõ chủ đề, mục đích, yêu
cầu, rồi lựa chọn đúng diễn giả để bàn bạc kỹ nội dung, sắp xếp các ý kiến tham
luận, phản biện sao cho phù hợp...
Các buổi hội thảo sẽ rất cuốn hút,
mang lại những kiến thức và sự trải nghiệm bổ ích nếu biết khơi dậy những quan
điểm, ý kiến (kể cả trái chiều) khi muốn tìm hiểu một vấn đề nào đó. Quá trình
hội thảo phải có người này nêu vấn đề, người kia giải đáp, người khác tranh biện,
thì mới trở nên hấp dẫn; chứ không phải mỗi người một tham luận riêng lẻ, trình
bày lần lượt theo kịch bản sơ cứng, có sẵn.
Để hội thảo không rơi vào hình
thức, không bị biến tướng, những người có trách nhiệm phải làm tốt công tác
chuẩn bị, nhất là về nội dung hội thảo. Nhiều nhà quản lý cho rằng, nội dung
thảo luận cần đi vào những vấn đề cụ thể, toàn diện, đề cập cả phương diện lý
luận, thực tiễn và xoáy sâu vào các vấn đề vướng mắc để thống nhất đề xuất các
chủ trương, giải pháp tháo gỡ, giải quyết.
Định hướng thảo luận cần cả nội
dung trái chiều để tranh luận, làm rõ vấn đề chính, xuyên suốt. Cần tránh tình
trạng nội dung chính thì thảo luận sơ sài, việc cũ bàn nhiều, việc hiện tại và
tương lai bàn ít, việc không liên quan thì đề cập một cách tùy hứng, cảm tính,
nặng tính chủ quan.
Các đại biểu dự hội thảo phải
nghiên cứu kỹ chủ đề, nội dung, nắm chắc yêu cầu và “đầu bài” ban tổ chức đặt
ra để tập trung vào vấn đề trọng tâm một cách ngắn gọn-chỉ nói những nội dung
cần nói. Có như vậy thì khi hội thảo diễn ra mới thật sự là một diễn đàn khoa
học, nghiêm túc, chặt chẽ và hiệu quả.
Cũng cần lưu ý rằng, hội thảo muốn
đạt mục đích và có chất lượng thì phần thảo luận phải bảo đảm tính dân
chủ, công khai, thực chất với sự tham gia của đông đảo đại biểu, chứ không phải
cầu toàn, chỉ định một số cá nhân diễn theo kịch bản.
Có nghĩa, cần khắc phục tình trạng
“kịch bản hóa hội thảo” một cách sơ cứng; rơi vào dân chủ hình thức, dân chủ
một chiều, chỉ tung hô thành tích, hoặc cổ xúy cho những nội dung, yếu tố tích
cực. Dân chủ trong phát biểu, trình bày quan điểm cá nhân nhưng phải bảo đảm
tính nguyên tắc, xây dựng, hướng đến làm rõ vấn đề quan tâm, chứ không phải dựa
vào thảo luận để phê bình, xoáy vào thực trạng mà không bàn giải pháp, chỉ ra
khó khăn, vướng mắc mà thiếu đề xuất, hiến kế...
Một khi thực hiện tốt các phần việc
nêu trên thì chắc chắn chất lượng hội thảo sẽ có bước chuyển biến tích cực.
Đồng thời, khi kết thúc hội thảo, phải làm tốt việc rút kinh nghiệm, phê bình,
chỉ rõ mặt tồn tại, hạn chế trong công tác tổ chức; nhất là phải đấu tranh,
khắc phục tình trạng “khai hội”, “tan hội” trong tiếng vỗ tay, rồi “khi xong
xuôi tất cả lại về”.
TẤN
TUÂN - TRẦN CHIẾN
Nhận xét
Đăng nhận xét